Cienie mojego życia – James Ellroy

Uj­rza­łem po­li­cyj­ne ra­dio­wo­zy i inne służ­bo­we sa­mo­cho­dy za­par­ko­wa­ne przy ulicy. Uj­rza­łem ludzi w mun­du­rach i gar­ni­tu­rach na na­szym po­dwór­ku.

Wie­dzia­łem, że ona nie żyje. Nie jest to żadne sko­ry­go­wa­ne wspo­mnie­nie ani prze­czu­cie przy­pi­sa­ne po cza­sie. Wie­dzia­łem to w tam­tej chwi­li – w wieku dzie­się­ciu lat – w nie­dzie­lę 22.06.1958.

Wsze­dłem na po­dwór­ko. Ktoś po­wie­dział: „Jest chło­piec”. Zo­ba­czy­łem pań­stwa Kryc­kich przy tyl­nych drzwiach ich domu.

Jakiś męż­czy­zna wziął mnie na bok i przy­klęk­nął, żeby się ze mną zrów­nać. Po­wie­dział:

„Chłop­cze, twoja mama zo­sta­ła za­bi­ta”.

Wie­dzia­łem, że miał na myśli „za­mor­do­wa­na”. Pew­nie sku­li­łem się albo za­drża­łem, może lekko się za­chwia­łem.

Po czterdziestu latach życia w cieniu zabójstwa Ge­ne­vy Hil­li­ker El­l­roy jej syn James podąża śladami zbrodni. Morderstwo matki rzuciło cień na całe życie autora, kształtując go jako człowieka i pisarza.

Burzliwa młodość Jamesa niemalże go zabiła. Uratowała go literatura, w której znalazł nowe powołanie i okazał się mistrzem.

Szczegółowy opis skomplikowanego śledztwa, które Ellroy przeprowadził po czterech dekadach od bezowocnego dochodzenia LAPD zaczyna się od feralnej nocy zabójstwa matki. Autorowi z godną podziwu wytrwałością udało się dotrzeć do nieujawnionych wcześniej faktów i powiązać morderstwo Genevy Hil­li­ker z podobną zbrodnią w tej samej okolicy.

Betty ucie­ka­ła i szu­ka­ła schro­nie­nia. Moja matka ucie­kła do El Monte i zbu­do­wa­ła tam sobie se­kret­ne week­en­do­we życie. I Betty, i moja matka padły ofia­ra­mi za­bój­stwa, a ich zwło­ki zo­sta­ły po­rzu­co­ne. Jack Webb twier­dził, że Betty była bar­dzo roz­wią­złą dziew­czy­ną. Mój oj­ciec twier­dził, że moja matka była pi­jacz­ką i dziw­ką.

„Cienie mojego życia” to swoista psychoterapia małego Jamesa. Po latach zagłębiania się w fikcyjne i prawdziwe (Czarna Dalia) zbrodnie James Ellroy odważył się zamknąć symbolicznie najboleśniejszą z traum swojego życia. Zrobił to w swoim stylu, z korzyścią nie tylko dla siebie ale i dla czytelnika.

 

Jeden gniewny człowiek

Pan Hill (mimo angielskiego rodowodu brak pokrewieństwa z Bennym Hillem) zatrudnia się w ochroniarskiej firmie Fortico. Fortico ochrania duże ilości gotówki, wymarzony łup każdego szanującego się bandyty. Nic dziwnego, że ciężarówki Fortico są często napadane przez zorganizowane grupy.

„H” jak nazywają go koledzy z roboty, szybko wykazuje się talentami o jakie go wcześniej nie podejrzewano. I równie szybko odkrywa intencje, które przyciągnęły go do niebezpiecznej pracy konwojenta.

Kino zemsty Guya Ritchiego sięga po utarte schematy i jednocześnie kombinuje jak z nich się wyplątać. Nielinearna akcja i rozterki bohatera stoją w sprzeczności z jego atomowym charakterem i dynamiczną akcją typowego kina sensacyjnego.

Dosyć sztampowa fabuła broni się przede wszystkim dzięki tandemowi Statham / Ritchie. Dalekie od „Przekrętu” ale bardziej rajcowne niż filmy o wciąż porywanym Liamem Neesonem.

 

Chinatown

Największe dokonanie Polańskiego w jego hollywoodzkiej karierze, nominowany w jedenastu oscarowych kategoriach. Choć Oscara dostał tylko jednego, „Chinatown” jest uznawany za jeden z najwybitniejszych filmów w dziejach kina.

„Chinatown” to klasyczny czarny kryminał. Detektyw Jake Gittes podejmuje się prowadzenia obyczajowej sprawy państwa Mulwray. Wkrótce okazuje się, że Gittes został wplątany w sprawę dużo mroczniejszą niż się wydawało.

Fantastycznie oddane lata trzydzieste Los Angeles i niezrównana mimika Jacka Nicholsona to największe atuty klasyka z 1974 roku.

 

Vanishing at the Cecil Hotel

19 lutego 2013 roku po tygodniach poszukiwań odnaleziono Elsę Lam. Kanadyjka chińskiego pochodzenia zaginęła wiele dni wcześniej. Po sprawdzeniu hotelowych kamer okazało się, że studentka nigdy nie opuściła historycznego budynku.

Po dokładniejszym przejrzeniu, nagrania z monitoringu wprawiły śledczych w osłupienie. Zachowanie Elisy stało się wkrótce przedmiotem badań nie tylko LAPD ale i rzeczy internetowych „detektywów”. Ponura historia hotelu „Cecil” podkręciła mnożące się teorie spiskowe i podejrzenia o zjawiska nadprzyrodzone, które dopadły kanadyjską podróżniczkę.

Netflix w dopracowanym do perfekcji stylu prezentuje historię, od której włos jeży się na głowie a wszelkie fantastyczne teorie stają prawdopodobne.

 

Tajna Sprawa – James Ellroy

Posterunkowy Freddy Underhill patroluje Los Angeles marząc o karierze w dochodzeniówce. Po godzinach grywa w golfa i podrywa babki w nocnych barach.
Wszystko zmienia się w 1951 roku kiedy podczas nocnej wachty policjant odkrywa ciało brutalnie zamordowanej Maggie Cadwallader. Tropy prowadzą do szemranego bukmachera Eddiego. Sprawa staje się sprężyną w policyjnej karierze Freddiego, ale i obsesją, która zdefiniuje jego przyszłość.

„Clandestine” z 1982 roku to jedna z początkowych powieści Jamesa Ellroy’a. Autor dopiero kształtuje swój styl i „Tajna sprawa” jest swego rodzaju wprawką do wyrazistego pióra z późniejszych powieści „Kwartetu L.A.” czy „Underworld USA„.

Mniej mroczna i mniej skomplikowana historia Freddiego Underhilla ma już to coś, co zdefiniuje prozę Ellroya w późniejszych latach. Póki co „Tajna Sprawa” bliższa jest klasycznemu kryminałowi noir niż wypluwanych krótkimi warknięciami, brudnych opowieści z „Kwartetu”.

Łącznikiem jest przepełnione złem Los Angeles lat pięćdziesiątych i brutalny gliniarz Dudley Liam Smith, zdecydowanie ulubiony bohater Ellroya.

 

Amerykański spisek – James Ellroy

Starzy znajomi, nowy cykl. Jest 20 listopada 1958 roku. Popadający w obłęd Howard Hughes szuka haków na Kennedych. Zatrudnia Petera „Pete” Bonduranta, byłego gliniarza i dyplomowanego zabójcę. Pete nie zawaha się przed niczym żeby zarobić na zleceniu od najbogatszego amerykańskiego przedsiębiorcy.

W starym brudnym L.A. Bondurant spotyka innego gliniarza, Kempera Boyda. Ten pracuje dla FBI i wypełnia gorące polecenia od samego J. Edgara Hoovera. Nie gardzi dodatkową fuchą od CIA a „prywatnie” wspiera młodego prokuratora Roberta Kennedy’ego w walce z amerykańską mafią. Problem w tym, że pośredniczy między CIA a Cosa Nostrą. Obie organizacje mają interes w tym, żeby na Kubie przywrócić dawny status quo.

W tle działań umoczonych kumpli działa Ward J. Littell, były agent FBI, obecnie prawnik mafii. Littell wciąż marzy o uznaniu z ust samego Edgara Hoovera.

Bohaterowie natrafią na swojej drodze pełen garnitur klanu Kennedy’ch, Jimmiego Hoffę, aktorkę Glorię Swanson a nawet niejakiego Jacka Ruby’ego, właściciela nocnego klubu w Dallas.

I to właśnie w Dallas wszystkie nitki „American Tabloid” połączą się w całość. 22 listopada 1963 roku.

James Ellroy śmiało wkracza na grunt powieści political – fiction jednocześnie nie rezygnując z definiującego jego pióro kryminału „noir”. „Amerykański spisek” (oryg.: „American Tabloid”) to pierwszy tom cyklu „Underworld USA”.

 

Hollywood – Charles Bukowski

W połowie lat osiemdziesiątych niemłody już Charles Bukowski otrzymał zlecenie na napisanie scenariusza. Wielki Hollywood zainteresował się talentem pisarza uznanego wówczas za jednego z najważniejszych prozaików Ameryki.

Bukowski zlecenie podjął, choć nie bez wahania. Jeśli już to bardziej dla pijackiego zgrywu niż z potrzeby zaistnienia w „fabryce snów”. W 1987 roku scenariusz zaistniał na srebrnym ekranie. „Ćma barowa”, z będącym właśnie na topie Mickey’em Rourke i Faye Dunaway, weteranką kina, najlepsze lata mającą za sobą. Jeśli wierzyć kartom powieści, Rourke nienawidził alkoholu a Dunaway nie była wiarygodna w roli barowej dziwki. Nic dziwnego, że udział w produkcji filmu przyniósł  Bukowskiemu nowe, godne opisania przeżycia.

Dwa lata po epizodzie z kinem Bukowski opublikował „Hollywood”, czyli literacki opis swoich zmagań z wielkim światem. Powstała literacka matrioszka – pisarz piszący o pisarzu, który próbuje napisać scenariusz do filmu.

Bukowski nigdy nie krył, że w postaci Henrego Chinasky’ego jest 101% Hanka Bukowskiego. Zarówno „Ćma Barowa” jak i opisujący jej narodziny „Hollywood” są tego najlepszym przykładem.

Nigdy się nie jest pisarzem. Pisarzem trzeba zostać za każdym razem, kiedy człowiek siada do maszyny. A jak się już usiadło, to przestaje być takie trudne. Czasami największa trudność polega na znalezieniu odpowiedniego krzesła i na tym, żeby do niego dobrnąć.

Dekadenccy producenci, chytrzy szefowie wytwórni, nadęte gwiazdy filmowe. Chinasky patrzy na wszystko przez pryzmat butelki z winem. Jeśli tylko jest pełna – jest dobrze.

Miał wygląd geniusza. Ja sam wyglądam jak pomywacz w knajpie i tego rodzaju typki zawsze mnie lekko wkurwiają.

***

Moim zdaniem większość pijących wcale nie jest alkoholikami, tylko się za takich uważa. Alkoholizm to proces, którego nie sposób przyspieszyć. Potrzeba najmniej dwudziestu lat, żeby zostać przyzwoitym alkoholikiem. Ja piłem 45. rok i czułem, że dobrze wykorzystałem te lata.

„Ćma barowa” dawno już leży na zakurzonej półce z kasetami VHS. Żałosna kariera Mickeya Rourke karmi tabloidy a o Faye Dunaway mało kto dziś pamięta. Tymczasem „Hollywood” pozostaje wciąż lekturą, po którą sięga się z przyjemnością.

 

 

 

Biała gorączka – James Ellroy

Zabiję ich, kurwa, i to za darmo”. Zadzwonił Mickey Cohen. Jack powiedział, że mam wobec Firmy dług – kilka przysług i zostanie wyrównany. Jak się do mnie odezwie, dostanę zapłatę – czysty interes. Byłem załatwiony. Jack dzwonił: 2 czerwca 1953: stuknąłem producenta prochów w Vegas. 26 marca 1955: zabiłem dwóch czarnuchów, którzy zgwałcili żonę jednego z mafiosów. Wrzesień 1957, pogłoski: Jack D. ciężko chory na serce. Zadzwoniłem do niego. Jack D. powiedział: „Wpadnij do mnie”

Czwarta powieść z ellroy’owskiego cyklu „L.A. Quartet”. „White Jazz” z 1992 roku wieńczy dzieło w mistrzowskim stylu. Gęsta atmosfera policyjnego bezprawia lat pięćdziesiątych sięga zenitu. Proza Ellroya nie była jeszcze tak oszczędna w słowach. I tak brutalna.

David D. Klein, dowódca wydziału ds. przestępstw obyczajowych i hazardu Wydziału Policji Los Angeles. Ma za sobą karierę łamistrajka, bojówkarza i bezwzględnego egzekutora od brudnej roboty. Wykształcony prawnik jest przy okazji posiadaczem slumsów, w których czynsz ściąga nie zawsze tylko przy użyciu słowa. Dave nie stroni od zleceń mafii. Jest cenionym cynglem – bez emocji i współczucia wykonuje zlecenia każdego, kto dobrze zapłaci.

Zabójstwa, pobicia, przekupstwa, zapłaty, łapówki, szantaże. Wymuszenia czynszu, tortury, fucha łamistrajka. Kłamstwa, zastraszanie, złamane śluby, nie dotrzymane przysięgi, nie dopełnione obowiązki. Złodziejstwo, dwulicowość, chciwość, kłamstwa, zabójstwa, pobicia, przekupstwa, zapłaty, Meg…

Dave Klein nazywany „Egzekutorem” a czasem po prostu „Szkopem” nie ma złudzeń co do własnej osoby. Wplątany w środek rozpędzającej się spirali bezprawia i krzyżujących brudnych interesów zaczyna pękać. Krążące wokół rekiny. Dudley Smith, Edmund Exley, Meyer „Mickey” Cohen, Howard Huges. Plus prokuratorzy ostrzący sobie zęby na wysokie stołki i lokalni politycy zbijający fortunę udawaną troskę o obywateli. Nie ma odwrotu. Nie ma szansy na ratunek.

„White Jazz” czyta się na jednym wdechu. Proza Ellroya zmusza czytelnika do szaleńczej pogoni za uciekającymi wątkami i chaosem szczątkowych informacji. A przy tym szalenie sugestywna i przenosząca w lata 50-te niczym wehikuł czasu.

Oczy przywykły do ciemności – dostrzegłem butelkę burbona i kieliszek. Klapnąłem na krzesło, patrzyłem i słuchałem. Solówka na saksofonie – pohukiwanie / pobekiwanie / zawodzenie – nalałem sobie burbona, łyknąłem. Mocne – pomyślałem o Meg – pijący rodzice skutecznie zniechęcili nas do alkoholu. Błysk zapałki: pod sceną Tommy Kafesjian. Trzy głębsze, jeden po drugim – mój oddech dostosował się do muzyki.

 

 

 

 

Blizna – Larry Sloman, Anthony Kiedis

W żyłach urodzonego w 1962 roku Anthonego Kiedisa płynie krew litewska, ale wśród przodków wokalista ma też Holendrów, Francuzów, Anglików i jak sam twierdzi kapkę genów mohikańskich. Najważniejszym pozostaje składnik zwany „Californiation”.

Biografię wokalisty RHCP wypełnia heroinowy odlot i pogoń za kolejnymi „miłościami życia”. Muzyki tu jak na lekarstwo, ale nie o proces muzycznych kreacji chodziło autorowi.

Jak wiele autobiografii samodestrukcyjncych rockmanów, opowieść Anthony’ego Kiedisa to historia z morałem. W tle dyskografia od muzycznego wygłupu w debiucie z 1984 roku, po multiplatynowy „Californication”.

Podobno dziś Anthony medytuje przed każdym występem i zdrowo się odżywia. Podobno.

 

 

 

Tajemnice Los Angeles – James Ellroy

Trzecia powieść kultowego „Kwartetu L.A”, z pewnością ta najsławniejsza. Ociekająca pesymizmem i czernią. Brutalna i przygniatająca.

Wczesne lata pięćdziesiąte, Zachodnie Wybrzeże. Jakże odmienne od słodkiego Coney Island z filmu Allena. Miasto Aniołów to miasto upadłe. Sin City. Pełne dealerów, alfonsów i szemranych biznesów. Przesiąknięte szantażem i manipulacją. Policjant w tym środowisku jest tylko kolejnym elementem układanki, czasem ubrudzony po łokcie ulicznym szlamem.

Masakra w „Nigh Owl” prowadzi śledczych do świata bogaczy i politycznej korupcji, perwersyjnego seksu i nielegalnej pornografii. Nerwową atmosferę w siedzibie LAPD do wrzenia doprowadza skandal wśród gliniarzy. „Krwawe święta” opisane w plotkarskiej gazecie „Hush – Hush” (wzorowanej na „Confidential”) o mały włos nie rozniecają zamieszek ulicznych na tle rasowym. Udaje się je stłumić wyłącznie dzięki jeszcze większej brutalności bezkarnej policji.

Ed Exley, syn legendarnego gliniarza, wspina się po drabinie kariery korzystając z wszelkich nadarzających się okazji. „Bud” White jest twardzielem z osobistym urazem do damskich bokserów. Jack Vincennes ma więcej wspólnego z gwiazdą niż policjantem obyczajówki. Udziela się w telewizyjnym show, podrzuca lepsze kawałki szmatławej bulwarówce, promuje samego siebie.

Losy trzech gliniarzy nierozerwalnie splatają się ze zbrodnią w „Night Owl” i rwącym się śledztwem.

Czytając „L.A. Confidential” nie sposób uciec od reminiscencji. Twarze Kevina Spacey, Rusella Crowe, Guy’a Pierce, Kim Basinger i Danego DeVito na zawsze zespoliły się z czarnym kryminałem Jamesa Ellroya.