Szczury z Via Veneto – Piotr Kępiński

Zbiór reportaży o Rzymie „i nie tylko”. Piotr Kępiński prowadzi czytelników własnymi ścieżkami, częściej na marginesie pięknej Romy niż zatłoczonymi przez turystów pasażami.

Włochy to kraj paradoksów. Zna się tam na pamięć aforyzmy Marka Aureliusza, ale już tragedia na Istrii, gdzie w latach 1943–1945 wojska jugosłowiańskie wraz z mieszkańcami wymordowały około pięciu tysięcy Włochów, wrzucając ich do fojb, czyli głębokich jaskiń krasowych, jest zapomniana.

Autor rozpoczyna podróż na Via Veneto. To miejsce alegoryczne – dawniej pełna luksusowych sklepów, dziś nieco przybrudzona i pełna szczurów. Taka zresztą jest spora część miasta, na którą zazwyczaj nie pada oko turysty.

Dzisiaj na ulicę oficjalnie noszącą nazwę via Rusticucci wszyscy mówią „via degli escrementi”. Szczury mają się tutaj doskonale. A sterty śmierci w pobliżu rosną jak na drożdżach.

Z Via Veneto uliczkami, którymi dreptał Pier Polo Pasolini Kępiński podąża na Via Merulana, na której wciąż funkcjonuje sklep Pewex, zdumiewająco przypominający swoim logiem polską sieć czasów PRL-u. To przy tej ulicy dzieje się akcja powieści „Niezły pasztet na via Merulana” Carla Emigio Gaddy.

Mam wrażenie, że Włochy od czasów Gustawa Herlinga-Grudzińskiego się nie zmieniły. Autor Innego świata pisał w Dzienniku 1957–1958, że kiedy przyjeżdżał do Rzymu, zawsze widywał żebraków i żebraczki traktowane przez miejscowych bardzo łagodnie.

O Suburrze i romskich dzielnicach, włoskim „Barei” Paolo Villaggio i jego kultowym Fantozzim – autor meandruje uliczkami Rzymu i kolejnymi historiami, które zadowolą najzacieklejszych italofilów.

 

 

 

Dziewczyna z Watykanu

Sprawa zaginięcia tytułowej dziewczyny z Watykanu rozdmuchana do netflixsowych rozmiarów XXL.

Piętnastoletnia Emanuela Orlandi, uczennica rzymskiego liceum muzycznego znika w niewyjaśnionych okolicznościach 22 czerwca 1983 roku. Formalnie jest obywatelką Watykanu, jedną z ośmiuset osób, które zamieszkują niecałe pół kilometra kwadratowego wokół Placu Świętego Piotra.

Ciągnąca się latami sprawa obrasta wciąż nowymi wątkami i tezami – od prostej sprawy kryminalnej do sensacyjnego spisku z zamachowcem Jana Pawła II w tle. Najbrudniejszy i najbardziej przekonujący okazuje się jednak ten, którego początkiem jest obyczajowy skandal z udziałem watykańskiego urzędnika w sutannie i porwania dziewczyny, która stała się przedmiotem negocjacji watykańskich urzędników z rzymską mafią. Jeśli wierzyć dowodom znalezionym w tej sprawie, Państwo Piotrowe to zbrodniczy syndykat, który nie stroni od radykalnych rozwiązań gdy zagrożona jest jego reputacja.

Poruszająca historia Emanueli i jej udręczonej rodziny byłaby wystarczającym materiałem na 2 godzinny film. W netflixowym wydaniu „Vatican Girl” jest ciągnącym się tasiemcem z powtarzającymi się w kółko tykającymi zegarami i najazdem kamery na ścienny kalendarz. Całość przybiera formę homeopatyczną, w której kilka istotnych informacji trzeba wyłowić z czterogodzinnej, irytującej zabawy w chowanego.

 

 

E stata la mano di Dio (To była ręka Boga)

Najnowsze dzieło genialnego Paolo Sorrentino to sentymentalna podróż do krainy dzieciństwa.

Neapol lat osiemdziesiątych, Nastoletni Fabietto spędza czas na rodzinnych imprezach fantazjując o ponętnej cioteczce Fabrizii i niekończących się rozmowach o gorącym transferze boskiego Diego Maradony do FC Napoli. Już wkrótce stabilne dzieciństwo zmieni się w dojrzałość, której towarzyszyć będą nieznane dotąd doświadczenia – w tym to najbardziej traumatyczne, utrata obojga rodziców.

Sorrentino zbierał się długo do rozprawy z własną przeszłością. W „E stata la mano di Dio” jest wszystko co go ukształtowało. A może nawet więcej.

Nominacja do Oscara 2021

 

Gomorra – sezon 05

Dla każdego kto śledzi losy klanu Savastano powrót Ciro nie będzie zaskoczeniem. Ciro di Marzio zginął w dramatycznej końcówce sezonu trzeciego. Przeznaczona mu kula nie była jednak śmiertelna a jego dalsze losy wyjaśnił pełnometrażowy „L’Immortale”
Ostatni sezon Gomorry zaczyna się tam, gdzie kończy opowieść „Nieśmiertelnego” a wszystko co dzieje się w kolejnych odcinkach serii ma swoją genezę w spotkaniu dawnych przyjaciół.

Pozbawiony złudzeń o uczciwym życiu Genny walczy z kolejnymi klanami. Gdy sytuacja wydaje się być opanowana, na scenę wkracza dawny przyjaciel. Ciro i Genny skorzystają ze wszystkich sposobów, żeby tę wojnę wygrać.

Brudna gra dawnych przyjaciół nie oszczędza nikogo. Zagrożeni są nie tylko żywi, ale i martwi. Zemsta mafii nie wyklucza zbezczeszczenia zwłok dawnych oponentów. Zdrada jest wszechobecna i sięga najbardziej zaufanych z kręgu bossów.

iezliczone konfrontacje oponentów przywodzą na myśl gombrowiczowskie pojedynki na miny. Operetkowe miny i wrogie wymowne spojrzenia serwowane są w nadmiarze. Straszliwe spojrzenia zbierają koniec końców żniwa w kolejnych bezpardonowych strzelaninach i egzekucjach.

W niepozbawionym scenariuszowych twistów ostatnim sezonie twórcy Gomorry nadają opowieści o neapolitańskiej mafii kształt moralitetu. Ten ton pojawił się już w sezonie czwartym jako reakcja na ogromną popularność serialu, którego fikcyjni bohaterowie stali się wzorem dla dzieciaków z ulicy.

Moralitet udaje się częściowo – wprawdzie los mafijnych bossów jest z góry skazany na przedwczesną śmierć, ale twórcy nie powstrzymują się przed zakończeniem, które wzmocni legendę fajnych chłopców z ferajny.

Gomorra pozostaje chropowatą relacją z życia cammorystów w świecie, w którym błękitne włoskie niebo jest brudnoszare i zdecydowanie najlepszym włoskim serialem wszech czasów.

 

 

La vita davanti a se (Życie przed sobą)

Madame Rosa zajmuje się działalnością nietypową. Rosa prowadzi rodzaj przytułku dla półsierot, których matki zmuszone przez los nie mogły skupić się na wychowywaniu. Przytułek jest nietypowy bo i klientela jest specyficzna.

Pod skrzydła Madame Rosy (Sophia Loren) trafia zbuntowany Momo. Ciemnoskóry chłopiec zdaje się potwierdzać stereotypy o emigrantach nieprzystowanych do życia. Mały kradnie, włóczy się, handluje prochami. Pod twardą skorupą buntu kryje się wrażliwe dziecko.

Odważna rola sędziwej już Sophii Loren, która nie bała się konfrontacji ze swoją ekranową legendą włoskiej sex bomby.

 

Sycylijczyk – Mario Puzo

Koniec 1950 roku. Michael Corleone ukrywa się na Sycylii przed amerykańskim systemem sprawiedliwości. Dla przyszłej głowy rodziny Corleone pobyt w kraju przodków jest szkołą życia. To na wyspie nauczy się, że nie można ufać nikomu a ciążącego nad Sycylijczykami fatum nie odwróci największy mocarz. Nawet jeśli będzie to  najodważniejszy z odważnych.

Michael zaplątuje się w układach, których korzenie sięgają lat czterdziestych. Historia, której finał wydarzy się wkrótce zaczyna się bowiem dwadzieścia lat wcześniej, od zastrzelenia lokalnego policjanta.

„Sycylijczyk” to przetworzona literacko historia prawdziwej legendy Sycylii.

Salvatore Guiliano (w książce pod celowo zmienionym nazwiskiem „Giuliano”) urodził się w 1922 roku w Montelepre. Niski stan urodzenia i bieda nie pozostawiły wyboru chłopakowi. Stał się przemytnikiem a w krótce także zabójcą, zbiegiem i legendarnym zbójem.

Historyczny Giuliano szybko stał się legendą miejscowych chłopów. Nie tylko rabował bogaczy i wspierał biednych, ale postawił się niezaprzeczalnym władcom Sycylii – mafii.

Mario Puzo chytrze wykorzystał historię sycylijskiego rozbójnika do własnych celów wiążąc epizod życiorysu Michaela Corleone w osobną historię. Daleko od Ojca Chrzestnego, ale znośnie.

 

 

Hannibal – Thomas Harris

Doktor Lecter ukrywa się w swoim ulubionym miejscu. Florencja pieści jego wysublimowany gust sybaryty i pozwala obcować ze sztuką najwyższej klasy. Niepokojony przez lokalną policję żyłby sobie spokojnie wcielając się w znawcę literatury włoskiej gdyby nie dawna ofiara.

Życie bogacza Mansona Vergera wypełnia niezmierzona chęć zemsty. Potwornie okaleczony Verger płaci miliony włoskim policjantom i dyrektorom FBI za informacje o miejscu pobytu Lectera. W ustronnym miejscu na Sycylii Verner przygotował miejsce, w którym w godny sposób odpłaci dawnemu oprawcy.

Clarice Starling walczy z własnymi demonami. Odsunięta od spraw służbowych wpada na trop Hannibala. To ona najlepiej zna doktora i to ona ma największe szanse na odnalezienie najniebezpieczniejszego zbiega z listy FBI.

Trzeci tom serii Thomasa Harrisa, zdecydowanie najsłabszy z trylogii rozczarowuje nieco zakończeniem.

 

Gomorra – Roberto Saviano

W Secondigliano nastolatki, a nawet dzieci doskonale wiedzą, jak się umiera i jaki rodzaj śmierci jest najlepszy. Miałem już odejść z miejsca zabójstwa Carmeli Attrice, kiedy usłyszałem komentarze dwóch chłopców stojących obok mnie. Wypowiadali je bardzo poważnym tonem:

– Ja chciałbym umrzeć tak, jak ta pani. Dostać w głowę, bach, bach… i koniec. · Ale nie w twarz. Strzelili jej w twarz, to już chyba najgorzej! ·

– Nieprawda. To tylko chwila i już cię nie ma. Obojętnie: z przodu czy z tyłu, najlepiej w głowę!

„Wszyscy, których znałem, albo już nie żyją, albo siedzą w więzieniu. Ja chcę zostać bossem. Chcę mieć supermarkety, sklepy, fabryki, chcę mieć kobiety. Chcę mieć trzy samochody, chcę też, żeby wszyscy czuli respekt, kiedy wchodzę do sklepu, chcę mieć magazyny na całym świecie. A potem chcę umrzeć. Ale umrzeć jak prawdziwy mężczyzna, taki, który naprawdę rządzi. Chcę, żeby mnie zastrzelili”.

Gomorrę można czytać wiele razy. Świat się zmienia, zmieniają się metody, ale nie zmienia się ludzka chciwość. Bieda włoskiego południa zmotywowana reklamowanymi wszędy najnowszymi gadżetami popycha kolejne pokolenie na drogę bez powrotu. Nowe kadry wykuwają się w cieniu starych, garściami czerpiąc z bogatego doświadczenia kamorrystów.

Ja wiem, jaka jest prawdziwa konstytucja moich czasów, skąd się bierze finansowy sukces przedsiębiorców. Ja wiem, ile jest ludzkiej krwi w każdej ścianie nośnej. Ja wiem i mam dowody. I nikogo nie poślę do więzienia – Roberto Saviano

 

Wyspa Róży

Inżynier idealista Elio Germano obraża się na włoski rząd. W przypływie twórczego szału wpada na pomysł zbudowania własnej wyspy, na której nie będą obowiązywać krępujące nikogo prawa. Ku zdumieniu elit projekt staje się rzeczywistością.

Elio ogłasza „Wyspę Róży” republiką, wywołując konsternację na poziomie europejskim. Doprowadzony do szału włoski premier podejmuje drastyczne kroki, żeby jak najszybciej pozbyć się drażliwego problemu tuż za morską granicą Italii.

Najlepsze w historii jest to, że wydarzyła się naprawdę.

 

Rzym – Robert Hughes

Przewodnik „turystyczny” po mieście pisany ręką krytyka sztuki.

Hughes dokonuje architektonicznego rozbioru miasta na czynniki pierwsze. To niełatwe zadanie wymagające ogromnej wiedzy autor podzielił na epoki historyczne.

To co dziś kojarzy się ze słowem Rzym okazuje się być materią skomplikowaną, tkanką materii nieożywionej, która odbyła własną podróż w czasie. Wszystko tu jest plątaniną epok i stylów im przynależnych.

Przepych cesarskich pałaców, budynki użyteczności publicznej przykrywają zdobienia Renesansu i przebudowy Baroku. Najstarsze świątynie rzymskie poświęcone dawnym bogom narosły zmieniającymi się gustami i technikami architektonicznych zdobień. Kolumny rozebranych pałaców podpierają nawy kościołów.

Największą część zajmują oczywiście epoki, które nieodmiennie kojarzą się z Wiecznym Miastem – Antyk i Średniowiecze, ale Hughes nie omija współczesności – od futuryzmu po Mussoliniego. Solidna porcja wiedzy o największych skarbach miasta owija opowieść o czasach, w których te obiekty powstały.

Sześćset stron tekstu to oczywiście za mało, żeby opisać wszystko, co w Wiecznym Mieście można podziwiać.

Rzym wciąż kryje swoje skarby, oddając je współczesności przy kolejnych budowach i renowacjach. Równie fascynujące są opowieści o ludziach, którzy to wszystko stworzyli.