Głowa do wycierania

Już w pierwszej scenie Lynch daje znać, że nie będzie łatwo. Oto wielkie coś – domyślnie planeta – więzi w środku okropnego typa poruszającego wajchami. Mechanizm uruchamia wielkiego gluta, który wyskakuje z głowy głównego bohatera.

W kolejnych, na pozór zwyczajnych scenach, poznamy przypadek Henry’ego Spencera. Człowiek z absurdalną fryzurą wikła się w związek z Mary X, którego owocem jest dziecko o przerażającej fizjonomii. W kolejnych odsłonach scenariusz odpływa w stronę hardcorowego surrealizmu.

David Lynch bawi się formą, światłem a przede wszystkim sensem.

Mocne kino konesera.

 

 

Chinatown

Największe dokonanie Polańskiego w jego hollywoodzkiej karierze, nominowany w jedenastu oscarowych kategoriach. Choć Oscara dostał tylko jednego, „Chinatown” jest uznawany za jeden z najwybitniejszych filmów w dziejach kina.

„Chinatown” to klasyczny czarny kryminał. Detektyw Jake Gittes podejmuje się prowadzenia obyczajowej sprawy państwa Mulwray. Wkrótce okazuje się, że Gittes został wplątany w sprawę dużo mroczniejszą niż się wydawało.

Fantastycznie oddane lata trzydzieste Los Angeles i niezrównana mimika Jacka Nicholsona to największe atuty klasyka z 1974 roku.

 

Tajemnica morderstwa na Manhattanie

Carol Lipton podejrzewa sąsiada o zbrodnię. Fiksacja udziela się i jej mężowi Larry’emu. Podejrzenie uroczego wdowca o morderstwo żony przybiera formę manii. Coś jednak wisi w powietrzu a nieudolne śledztwo państwa Lipton zaczyna przynosić niespodziewane efekty.

Rolę Carol pierwotnie pisaną dla Mii Farrow, po rozstaniu z partnerką Allenoddał swojej filmowej muzie, Diane Keaton.

Klimatyczny nowojorski klasyk z 1993 roku ma wszystko co określa Woody’ego Allena – neurotyczne zachowanie, błyskotliwe dialogi, cięty dowcip i oczywiście Manhattan.

 

Sprawa Kramerów

5 Oskarów na 9 nominacji w 1980 roku. Przejmujące kino społeczne, poruszające temat zdawałoby się marginalny – samotne ojcostwo.

Nie sposób oglądać tego klasyka bez sympatii dla niezdarnego ojca  (Dustin Hoffman) i antypatii do wyrodnej matki (Meryl Streep).

Mistrzostwem „Sprawy Kramerów” jest empatia z jaką historia pewnej nowojorskiej rodziny została przedstawiona.

 

Apocalypse Now

Absolutny klasyk kina z 1979 roku, którego produkcja zrównała się poziomem szaleństwa z mesmeryczną  fabułą, okraszoną hipnotyzującym „The End” Doorsów.

W trakcie 16 miesięcy zdjęć Francis Ford Coppola nakręcił 230 godzin materiału, kilkakrotnie przekroczył budżet i dołożył do realizacji własne 7 milionów USD, zastawiając dom w Kalifornii. Pierwsza wersja montażowa trwała ponad 5 godzin i została skrócona do „niecałych” trzech na potrzeby premiery na festiwalu w Cannes, gdzie zresztą pierwszy i chyba jedyny raz w historii Złotą Palmę wręczono nieukończonemu filmowi.

Filmowany na Filipinach „Apocalypse Now” doprowadzał twórców do szaleństwa. W trakcie kręcenia sam Coppola kilkakrotnie groził samobójstwem, Martin Sheen zaliczył atak serca a w części dialogów zastąpił go brat Joe Estevez. Kiedy Sheen wrócił z kuracji, okazało się, że wygląda zbyt zdrowo jak na rolę popadającego w obłęd zabójcy U.S. Army.

W roli kapitana Willarda początkowo zresztą zagrał Harvey Keitel, którego po 2 tygodniach kręcenia Coppola zamienił na Sheena.

Francis Coppola proponował główne role największym gwiazdom. Roli Willarda odmówili Steve McQueen, Al Pacino i Clint Eastwood. Nie załapał się Nick Nolte.

Pułkownika Kurtza mogli z kolei zagrać Jack Nicholson, Robert Redford (sic!) lub Al Pacino. Postawiono na Brando, który mimo otrzymania ogromnej zaliczki przysparzał wciąż nowych problemów.

Marlon Brando nienawidził reżysera i zniknął z planu na jakiś czas, po czym wrócił pijany i z czterdziesto (!) kilogramową nadwagą, nie mając pojęcia o czym jest „Jądro Ciemności” Condrada i nie znając swojej listy dialogowej. Coppola i Brando nieustannie się kłócili, w tym o nazwisko „Kurtz” i monolog w kluczowej scenie filmu, z którego większość została finalnie wycięta.

Przechodzący chorobę alkoholową Sheen zagrał początkową scenę improwizując w pijackiej malignie, zalewając się krwią po rozbiciu lustra, płacząc i próbując atakować reżysera w trakcie ujęcia.

Nie mniej problematyczna niż aktorzy była sama produkcja.

U.S. Army odmówiło wypożyczenia sprzętu wojskowego do filmu, ekipa musiała zwrócić się o takowy do rządu Ferdynanda Marcosa.

Otwierająca film kultowa scena bombardowania napalmem zniszczyła wielkie połacie lasu po tym, jak podpalono 1.200 galonów benzyny i dodatkowo sporo opon, które miały wygenerować olbrzymie kłęby czarnego dymu. W ciągu sekund zniszczeniu uległy akry prawdziwego lasu, co jednak nie było żadnym problemem dla rządu Filipin prowadzącego właśnie wewnętrzną wojnę domową. Nakręcenie tylko tej jednej sceny zajęło ekipie cały rok.

Ekranizacja „Jądra Ciemności” najwyraźniej mocno namieszało wszystkim w głowach. Po przedłużającym się w nieskończoność filmowaniu w kraju objętym wewnętrznymi walkami i tropikalnym klimacie montaż zajął kolejne lata. Nie skończył się zresztą definitywnie do dziś, co i raz przemontowywany i uzupełniany scenami wcześniej wyciętymi.

 

coś o scenie tytułowej i Doorsach

„Apocalypse Now”

 

 

 

Goodfellas

Ekranizacja powieści „Wiseguy” Nicholasa Pileggi to jedno z tych dzieł kina, które całkowicie przyćmiły literacki pierwowzór. Autentyczna postać Henry’ego Hilla na zawsze już kojarzyć się będzie z twarzą młodego Raya Liotty. Plus niezawodny De Niro i oskar za rolę drugoplanową dla Joego Pesci.

Klasyk nad klasyki.

 

Pociąg

Jerzy i Marta podróżują pociągiem w jednym przedziale sypialnym. Nie są nawet znajomymi – ot, przyziemny problem braku wolnych miejsc powoduje, że obcy ludzie spędzą ze sobą podróż w intymnym zaciszu sypialnej „kuszetki” na trasie Warszawa – Hel.

Oboje szukają samotności, ale znajdują wspólny język. Jerzego pociąga szorstka powierzchowność Marty. Ona z zaciekawieniem spogląda na tajemniczego mężczyznę. Sytuacja w jakiej się znaleźli powoduje w pasażerach natłok myśli i emocji, które od dawna nie miały swojego kształtu w słowach.

„Ten film mówi o głodzie, o tęsknocie uczuć, niekoniecznie zresztą miłosnych” – tak „Pociąg” opisał kiedyś sam twórca.

Subtelny, kameralny, skupiający się na emocjach bohaterów, psychologiczny – to najczęściej padające określenia filmu „ojca” polskiego kina egzystencjalnego – Jerzego Kawalerowicza. Film nakręcony w szczytowym okresie twórczości reżysera jest od lat uważany za jedno z najważniejszych i najlepszych dzieł polskiej kinematografii. W 2018 roku – chociaż mocno już retro – „Pociąg” nadal wciąga niepowtarzalnym klimatem i mistrzowską grą aktorów.

 

 

Blade Runner

Klasyk nad klasyki w wersji „The Final Cut”, dla przypomnienia przed premierą „Blade Runner 2049”.

Rick Deckard wysyła kolejnych replikantów „na emeryturę”. Zalane strugami deszczu, chaotyczne Los Angeles przyszłości z roku 2019 (sic!) jest jak dodatkowy bohater filmu. Blasku niezmiennie dodaje klimatyczna ścieżka dźwiękowa Vangelisa.

Dodana w tej wersji scena z jednorożcem wydaje się zupełnie „od czapy”, a jednak wzbudziła wielkie emocje w szeregach fanów. To główny dowód w dochodzeniu, czy łowca Deckard sam jest replikantem.

Czy zatem androidy śnią o elektrycznych owcach? Tego nie wiemy, ale mają w sobie boski pierwiastek, którego ludzie nie wlutowali w ich układy scalone. Odrobinę humanizmu szczelnie przykrytego sztucznymi wspomnieniami wgranymi przez programistów Tyrell Corporation.

Philip K. Dick byłby szczególnie dumny z dwoistości natury robota, ukazanej w scenie śmierci Roya Batty. Improwizacja Rudgera Hauera obrosła legendą. Tak powstają dzieła kultowe.

I’ve seen things you people wouldn’t believe. Attack ships on fire off the shoulder of Orion. I watched C-beams glitter in the dark near the Tannhäuser Gate. All those moments will be lost in time, like tears in rain. Time to die.

 

 

 

 

Trainspotting (1996)

Jeden z najgłośniejszych filmów brytyjskich lat 90-ych, okrzyknięty objawieniem i dziełem kultowym. Film Danny’ego Boyle’a wzbudził kontrowersje i wywołał wielką burzę na Wyspach.  Nic dziwnego.

Reżyser przedstawił temat ciężki jak dzwon Zygmunta w konwencji atrakcyjnego teledysku. Banda ćpunów z Edynburga robi wszystko, czego robić nie należy, z ładowaniem heroiny na czele. Demolują każdą rzecz na swojej drodze, nie szczędząc samych siebie. Są zaprzeczeniem angielskiego społeczeństwa a jednocześnie jego wielkim wyrzutem sumienia. To jednak im, a nie ganiającym ćpunów policjantom kibicuje widz przed telewizorem. Chciałoby się powiedzieć – totalnie obrazoburcze dzieło.

W tym tkwi genialność filmu – Danny Boyle opowiada swoją fabułę bez zadęcia, moralizatorstwa, ale też bez apoteozy takiego życia. Bohaterowie dobrze się bawią, tymczasem w tle coś potwornie zgrzyta. Kiedy główny bohater ucieka do wygodnej stabilizacji, robi się nudno. A gdy w Londynie nawiedza go maniakalny Begbie, nuda przeradza się w totalną katastrofę.

Całości dopełniają doskonałe role każdego z odtwórców głównych ról, ze wskazaniem na energetycznego Evana McGregora (huh! za kilka lat ta twarz będzie twarzą Obi Wana 🙂

Świetna ścieżka dźwiękowa. Dynamiczny montaż. Trainspotting zasłużył na wszystkie pochwały.

Oczywiście trzeba było odświeżyć przed „T2” 🙂

 

American Psycho (2000)

Ekranizacja powieści Breta Eastona Ellisa z 2000 roku to dziś klasyk światowego kina.

Bateman o twarzy Christiana Bale to kreacja doskonała – wymuskany japiszon, który w zaciszu swojego apartamentu na Manhattanie zmienia się w maniakalnego mordercę. Scenariusz wiernie podąża za książką i podobnie jak pierwowzór pozostawia widza z dylematem – prawda czy urojenie chorego umysłu?

Po 17 latach od premiery film nabrał patyny. Wywatowane marynarki i przenośne telefony o rozmiarach walizki młodemu widzowi mogą się wydać rekwizytami science – fiction.  Równie retro okazuje się dziś realizacja filmu z jego udźwiękowieniem i montażem. Takich filmów dziś się już nie kręci.