Cienie mojego życia – James Ellroy

Uj­rza­łem po­li­cyj­ne ra­dio­wo­zy i inne służ­bo­we sa­mo­cho­dy za­par­ko­wa­ne przy ulicy. Uj­rza­łem ludzi w mun­du­rach i gar­ni­tu­rach na na­szym po­dwór­ku.

Wie­dzia­łem, że ona nie żyje. Nie jest to żadne sko­ry­go­wa­ne wspo­mnie­nie ani prze­czu­cie przy­pi­sa­ne po cza­sie. Wie­dzia­łem to w tam­tej chwi­li – w wieku dzie­się­ciu lat – w nie­dzie­lę 22.06.1958.

Wsze­dłem na po­dwór­ko. Ktoś po­wie­dział: „Jest chło­piec”. Zo­ba­czy­łem pań­stwa Kryc­kich przy tyl­nych drzwiach ich domu.

Jakiś męż­czy­zna wziął mnie na bok i przy­klęk­nął, żeby się ze mną zrów­nać. Po­wie­dział:

„Chłop­cze, twoja mama zo­sta­ła za­bi­ta”.

Wie­dzia­łem, że miał na myśli „za­mor­do­wa­na”. Pew­nie sku­li­łem się albo za­drża­łem, może lekko się za­chwia­łem.

Po czterdziestu latach życia w cieniu zabójstwa Ge­ne­vy Hil­li­ker El­l­roy jej syn James podąża śladami zbrodni. Morderstwo matki rzuciło cień na całe życie autora, kształtując go jako człowieka i pisarza.

Burzliwa młodość Jamesa niemalże go zabiła. Uratowała go literatura, w której znalazł nowe powołanie i okazał się mistrzem.

Szczegółowy opis skomplikowanego śledztwa, które Ellroy przeprowadził po czterech dekadach od bezowocnego dochodzenia LAPD zaczyna się od feralnej nocy zabójstwa matki. Autorowi z godną podziwu wytrwałością udało się dotrzeć do nieujawnionych wcześniej faktów i powiązać morderstwo Genevy Hil­li­ker z podobną zbrodnią w tej samej okolicy.

Betty ucie­ka­ła i szu­ka­ła schro­nie­nia. Moja matka ucie­kła do El Monte i zbu­do­wa­ła tam sobie se­kret­ne week­en­do­we życie. I Betty, i moja matka padły ofia­ra­mi za­bój­stwa, a ich zwło­ki zo­sta­ły po­rzu­co­ne. Jack Webb twier­dził, że Betty była bar­dzo roz­wią­złą dziew­czy­ną. Mój oj­ciec twier­dził, że moja matka była pi­jacz­ką i dziw­ką.

„Cienie mojego życia” to swoista psychoterapia małego Jamesa. Po latach zagłębiania się w fikcyjne i prawdziwe (Czarna Dalia) zbrodnie James Ellroy odważył się zamknąć symbolicznie najboleśniejszą z traum swojego życia. Zrobił to w swoim stylu, z korzyścią nie tylko dla siebie ale i dla czytelnika.

 

Sześć tysięcy gotówką – James Ellroy

Listopad 1963 roku. Tuż po zamachu na JFK, w Dallas spotyka się trzech facetów. Wayne Tedrow Jr młody policjant z Las Vegas, były agent FBI i prawnik mafii Ward J. Littell oraz Pete Bondurand, dawniej współpracownik Howarda Hudgesa, facet od ciemnych interesów i mokrej roboty.

Panowie muszą posprzątać po zabójstwie prezydenta i sprawnie skierować śledztwo w Dallas na bezpieczne tory. W więzieniu przebywa Lee Harvey Oswald. Ward J. Littell rozmawia z dyrektorem FBI J. Edgarem Hooverem: Oswald to samotny zamachowiec. Interesy mafii są zbieżne z intencjami Hoovera – nikt nie chce rozdmuchanego śledztwa w Dallas. Wysłannicy „chłopców” z Chicago zmuszają Jacka Ruby’ego do wykonania wyroku na domniemanym zabójcy JFK.

Dla Littella i Bonduranda taka robota to nie pierwszyzna. Wayne Tedrow Jr otrzymując tytułowe „sześć tysięcy gotówką” szybko pozbędzie się ideałów i złudzeń prawego policjanta. Polowanie na czarnoskórego alfonsa Wendella Durfee stanie się jego pierwszym błędem i obsesją na wiele lat.

Dla Littella, Bonduranda i Wayne Tedrow’a to ledwie początek. Na scenie pozostaje prokurator generalny Bobby Kennedy. Hoover nie może znieść rosnącej popularności Martina Lutera Kinga. „Martin Luter King – Kong” zostaje mianowany „Czerwonym Królikiem” a jego problem musi być rozwiązany. Chłopcy z Chicago nadal z nadzieją patrzą na Kubę i marzą o obaleniu Brodacza Castro. Ale na horyzoncie pojawia się nowy cel – wciągnięcie zwariowanego milionera Howarda Hudgesa w wykup Las Vegas. A następnie oskubanie go do zera.

„The Cold Six Thousand” – drugi tom „Underworld USA” kontynuuje wątki „Amerykańskiego spisku”. Ellroy po mistrzowsku wplata kolejne historyczne fakty w fikcyjną opowieść o powiązaniu polityki z mafią. „Sześć tysięcy gotówką” literacko jest krokiem naprzód – charakterystyczny styl Ellroya sięga zenitu samą formą wprowadzając namacalną nerwowość do powieści. Ciężka, „rwana” forma, mnogość wątków i bohaterów, dialogi pełne niedopowiedzeń i krzyżujących się spisków – wszystko to powoduje, że lekturę pokonuje się z mozołem ale i ogromną przyjemnością.

 

 

Tajna Sprawa – James Ellroy

Posterunkowy Freddy Underhill patroluje Los Angeles marząc o karierze w dochodzeniówce. Po godzinach grywa w golfa i podrywa babki w nocnych barach.
Wszystko zmienia się w 1951 roku kiedy podczas nocnej wachty policjant odkrywa ciało brutalnie zamordowanej Maggie Cadwallader. Tropy prowadzą do szemranego bukmachera Eddiego. Sprawa staje się sprężyną w policyjnej karierze Freddiego, ale i obsesją, która zdefiniuje jego przyszłość.

„Clandestine” z 1982 roku to jedna z początkowych powieści Jamesa Ellroy’a. Autor dopiero kształtuje swój styl i „Tajna sprawa” jest swego rodzaju wprawką do wyrazistego pióra z późniejszych powieści „Kwartetu L.A.” czy „Underworld USA„.

Mniej mroczna i mniej skomplikowana historia Freddiego Underhilla ma już to coś, co zdefiniuje prozę Ellroya w późniejszych latach. Póki co „Tajna Sprawa” bliższa jest klasycznemu kryminałowi noir niż wypluwanych krótkimi warknięciami, brudnych opowieści z „Kwartetu”.

Łącznikiem jest przepełnione złem Los Angeles lat pięćdziesiątych i brutalny gliniarz Dudley Liam Smith, zdecydowanie ulubiony bohater Ellroya.

 

Amerykański spisek – James Ellroy

Starzy znajomi, nowy cykl. Jest 20 listopada 1958 roku. Popadający w obłęd Howard Hughes szuka haków na Kennedych. Zatrudnia Petera „Pete” Bonduranta, byłego gliniarza i dyplomowanego zabójcę. Pete nie zawaha się przed niczym żeby zarobić na zleceniu od najbogatszego amerykańskiego przedsiębiorcy.

W starym brudnym L.A. Bondurant spotyka innego gliniarza, Kempera Boyda. Ten pracuje dla FBI i wypełnia gorące polecenia od samego J. Edgara Hoovera. Nie gardzi dodatkową fuchą od CIA a „prywatnie” wspiera młodego prokuratora Roberta Kennedy’ego w walce z amerykańską mafią. Problem w tym, że pośredniczy między CIA a Cosa Nostrą. Obie organizacje mają interes w tym, żeby na Kubie przywrócić dawny status quo.

W tle działań umoczonych kumpli działa Ward J. Littell, były agent FBI, obecnie prawnik mafii. Littell wciąż marzy o uznaniu z ust samego Edgara Hoovera.

Bohaterowie natrafią na swojej drodze pełen garnitur klanu Kennedy’ch, Jimmiego Hoffę, aktorkę Glorię Swanson a nawet niejakiego Jacka Ruby’ego, właściciela nocnego klubu w Dallas.

I to właśnie w Dallas wszystkie nitki „American Tabloid” połączą się w całość. 22 listopada 1963 roku.

James Ellroy śmiało wkracza na grunt powieści political – fiction jednocześnie nie rezygnując z definiującego jego pióro kryminału „noir”. „Amerykański spisek” (oryg.: „American Tabloid”) to pierwszy tom cyklu „Underworld USA”.

 

Biała gorączka – James Ellroy

Zabiję ich, kurwa, i to za darmo”. Zadzwonił Mickey Cohen. Jack powiedział, że mam wobec Firmy dług – kilka przysług i zostanie wyrównany. Jak się do mnie odezwie, dostanę zapłatę – czysty interes. Byłem załatwiony. Jack dzwonił: 2 czerwca 1953: stuknąłem producenta prochów w Vegas. 26 marca 1955: zabiłem dwóch czarnuchów, którzy zgwałcili żonę jednego z mafiosów. Wrzesień 1957, pogłoski: Jack D. ciężko chory na serce. Zadzwoniłem do niego. Jack D. powiedział: „Wpadnij do mnie”

Czwarta powieść z ellroy’owskiego cyklu „L.A. Quartet”. „White Jazz” z 1992 roku wieńczy dzieło w mistrzowskim stylu. Gęsta atmosfera policyjnego bezprawia lat pięćdziesiątych sięga zenitu. Proza Ellroya nie była jeszcze tak oszczędna w słowach. I tak brutalna.

David D. Klein, dowódca wydziału ds. przestępstw obyczajowych i hazardu Wydziału Policji Los Angeles. Ma za sobą karierę łamistrajka, bojówkarza i bezwzględnego egzekutora od brudnej roboty. Wykształcony prawnik jest przy okazji posiadaczem slumsów, w których czynsz ściąga nie zawsze tylko przy użyciu słowa. Dave nie stroni od zleceń mafii. Jest cenionym cynglem – bez emocji i współczucia wykonuje zlecenia każdego, kto dobrze zapłaci.

Zabójstwa, pobicia, przekupstwa, zapłaty, łapówki, szantaże. Wymuszenia czynszu, tortury, fucha łamistrajka. Kłamstwa, zastraszanie, złamane śluby, nie dotrzymane przysięgi, nie dopełnione obowiązki. Złodziejstwo, dwulicowość, chciwość, kłamstwa, zabójstwa, pobicia, przekupstwa, zapłaty, Meg…

Dave Klein nazywany „Egzekutorem” a czasem po prostu „Szkopem” nie ma złudzeń co do własnej osoby. Wplątany w środek rozpędzającej się spirali bezprawia i krzyżujących brudnych interesów zaczyna pękać. Krążące wokół rekiny. Dudley Smith, Edmund Exley, Meyer „Mickey” Cohen, Howard Huges. Plus prokuratorzy ostrzący sobie zęby na wysokie stołki i lokalni politycy zbijający fortunę udawaną troskę o obywateli. Nie ma odwrotu. Nie ma szansy na ratunek.

„White Jazz” czyta się na jednym wdechu. Proza Ellroya zmusza czytelnika do szaleńczej pogoni za uciekającymi wątkami i chaosem szczątkowych informacji. A przy tym szalenie sugestywna i przenosząca w lata 50-te niczym wehikuł czasu.

Oczy przywykły do ciemności – dostrzegłem butelkę burbona i kieliszek. Klapnąłem na krzesło, patrzyłem i słuchałem. Solówka na saksofonie – pohukiwanie / pobekiwanie / zawodzenie – nalałem sobie burbona, łyknąłem. Mocne – pomyślałem o Meg – pijący rodzice skutecznie zniechęcili nas do alkoholu. Błysk zapałki: pod sceną Tommy Kafesjian. Trzy głębsze, jeden po drugim – mój oddech dostosował się do muzyki.

 

 

 

 

Wielkie Nic – James Ellroy

Druga powieść Jamesa Ellroya z cyklu „L.A. Quartet” – po „Czarnej Dalii”, a poprzedzająca wielki „L.A. Confidential”.

Przełom roku 1949 i 1950 roku. Danny Upshaw zajmuje się serią morderstw o podłożu homoseksualnym. Inny gliniarz – Mal Considine – rozpracowuje komunistyczne związki zawodowe pracowników przemysłu filmowego. W sfingowanym śledztwie opartym na policyjnej prowokacji pomaga mu Buzz Meeks. Ekspolicjant Buzz jest typem do wynajęcia w sprawach wymagających silnej ręki. Pracuje dla multimilionera Howarda Hudgesa i mafioza Mickey Cohena.

Wszyscy trzej na swój sposób nurzają się w kalifornijskim brudzie, niezależnie czy służą skorumpowanej policji, mafii czy własnemu interesowi.

Kolejna powieść Jamesa Ellroya napędzana wysokooktanową benzyną, w niepowtarzalnym klimacie Los Angeles lat sześćdziesiątych.

 

 

 

 

Czarna Dalia – James Ellroy

Elizabeth Short próbowała zrobić karierę modelki lub aktorki, jak wiele jej podobnych dziewczyn w Los Angeles. Bywała widziana szwendająca się nocami z żołnierzami, podejrzewano ją o dorywczą prostytucję. Nieoczekiwanie dla siebie samej zrobiła karierę stając się zjawiskiem kultury masowej. Nie do końca tak, jakby tego sobie życzyła. Pośmiertnie.

Kultura masowa okrzyknęła ją Czarną Dalią. Niewyjaśnione morderstwo z makabrycznymi szczegółami i śladami tortur do dziś rozpala wyobraźnię. Jednym z tych, którzy napisali własny scenariusz do finału historii w postaci zwłok znalezionych na trawniku w Leimert Park 15 stycznia 1947 roku jest James Ellroy, wzięty autor opowieści w klimacie noir.

Historia Ellroya to opowiadanie od dwóch gliniarzach. Dwight „Bucky” Bleichert i Leland C. „Lee” Blanchard są do siebie podobni. Obaj są byłymi bokserami, obaj mają wybujałe ambicje i apetyt na karierę w LAPD. Zaplątani w historię Czarnej Dalii obaj próbują rozwikłać ją na swój własny sposób. Poznając szczegóły z życia Elizabeth Short, dwaj gliniarze wędrują własnymi ścieżkami z czarnych zaułków LA, po niebezpieczne speluny po meksykańskiej stronie granicy.

„The Black Dahlia” to pierwsza powieść Jamesa Ellroya i zarazem pierwsza z cyklu „L.A. Quartet”. Cykl ma niepowtarzalną atmosferę lat 40-ych i 50-ych w Los Angeles – wówczas miejsca pełnego niebezpiecznych zaułków, przestępczości i zdeprawowanej, brutalnej policji.

Opowiadana z punktu widzenia narratora i jednocześnie głównego bohatera, historia jma wiele zaskakujących momentów i zwrotów akcji. Pisana charakterystycznym, ciężkim językiem Ellroya książka nie stroni od rasizmu i wulgarności. To wyznacznik stylu autora i zarazem element nadający opowieści chropowatości czasów, w których się dzieje. Czasów, w których nie znano poprawności politycznej, murzyn nazywany był „czarnuchem” i „aswaltem” a ulice pełne „kurew” i „alfonsów”.

„Czarna Dalia” to powieść, dzięki której James Ellroy na stałe wpisał się na listę top amerykańskiej literatury. Kilka lat później przyćmi ją fenomenalny „L.A Confidential”, którego ekranizacja okaże się filmową perłą.

A sprawa „Czarnej Dalii”? Wciąż pozostaje nierozwiązana…