303. Bitwa o Anglię

Rok 1940. Rozpoczyna się bitwa o Anglię. Rosnące straty w szeregach przekonują dowództwo brytyjskiego RAF do skorzystania z pomocy „aliantów”. Formuje się dywizjon 303 składający się z doświadczonych polskich pilotów. Dowódcą krnąbrnych Polaków zostaje Witold Urbanowicz (Marcin Dorociński). Pierwsze sukcesy bojowe eskadra zdobywa jeszcze przed oficjalnym włączeniem do działań bojowych.

„303 Bitwa o Anglię” stosunkowo wiernie odtwarza historię polskich lotników. Reżyser David Blair wykazał się sporą znajomością historii. W filmie jest miejsce nie tylko na spektakularne walki powietrzne ale i rozbudowane tło opowieści – od buntowniczych rekrutów bez znajomości angielskiego po dramatyczne wspomnienia bohaterów. Angielsko polska produkcja zaskakująco jak na wyspiarski egocentryzm zauważa kulturowe różnice i niejednolite korzenie pilotów. Co ciekawe, jest nawet miejsce na smutną pointę o tym jak zwycięskie Zjednoczone Królestwo potraktowało swoich wybawców.

Twarzą filmu jest Iwan Rheon, pamiętny okrutnik i psychopata z „Gry o Tron”. Aktor tworzy poprawną ale nie porywającą kreację myśliwskiego asa Jana Zubacha.

I tu tkwi chyba największy problem filmu. Walijczyk gra w języku polskim niestety koszmarnie go kalecząc. O ile niskobudżetowe sceny batalistyczne można znieść, to już gadającego po polsku Ramsay Boltona nie da się brać na serio. Z drugiej strony, obsada filmu z rozpoznawalnym na świecie Rheonem i przemykającym gdzieś z boku kadru Dorocińskim jest o niebo lepsza niż plastikowi chłopcy z konkurencyjnego „Dywizjon 303. Historia prawdziwa” (w rolach głównych Zakościelny i Adamczyk) XD.

„303 Bitwa o Anglię” poprawny historycznie i warsztatowo nie startuje w lidze amerykańskich blockbusterów w rodzaju „Pearl Harbor” i nie ma szans na światową karierę. Co najwyżej zasili wirtualne półki któregoś z sieciowych molochów i trafi pod obce strzechy przypominając kawałek historii II wojny światowej.

 

Peaky Blinders – Season 04

Rodzina Shelby skłócona po wydarzeniach sezonu 3 jest rozproszona. Nowe zagrożenie zmusza członków Peaky Blinders do odłożenia na bok starych animozji.

Do miasta przybyli chłopcy z Nowego Jorku. Dawny znajomy rodziny, Luca Changretta wraca do Birmingham zneutralizować konkurentów w branży nielegalnego handlu whisky. Wsparty potęgą amerykańskiej Cosa Nostry Włoch jest pewien szybkiego zwycięstwa.

Pomiędzy interesami Shelby’ch i Włochów staje żydowska mafia Alfiego Solomonsa.

Doskonała rola Adriena Brody’ego dodała ognia serialowi, który okrzepł i zaczął kręcić się wokół własnej osi. Popis dał i Tom Hardy w wyrazistej kreacji żydowskiego króla kryminalnego Londynu. Ci panowie zasługują na swoje serialowe spin-offy 🙂

 

Wieczny Grunwald – Szczepan Twardoch

Pod Grunwaldem Paszko umiera wiele razy. Czasami w ciżbie króla Jagiełły, innym razem z czarnym krzyżem na piersi i okrzykiem „Gott mit Uns!”. Czasem jest to wiek XV a czasem niemieckie wojska są uzbrojone w wyrzutnie rakiet i lasery. Ginie na tysiąc sposobów, a to od litewskiego topora, a to spalony niemieckim napalmem „made in IG-Farben”.

„Kurwi syn” alias „królewski bastard” Paszko wypada z czasu jak Bill Murray w „Dniu Świstaka”. Wciąż budzi się w dniu wielkiej bitwy, stając w szeregach mających umrzeć w dniu 15 lipca.

Jego monolog nie ma znaków przestankowych, ich miejsce zajmują kolejne bitwy. Jedność czasu zanika, pozostaje jedność miejsca. Język nieskończonej encji bohatera zmienia się wraz z czasem – od archaizmów epoki jagiellońskiej po bełkotliwą techno-mowę z przyszłości.

Tylko punkt widzenia oddziela bohatera od zbrodniarza. Historia jest pełna postaci wynoszonych na pomniki po jednej i znienawidzonych po drugiej stronie granicy.

„Wieczny Grunwald” to wielki popis wyobraźni i warsztatu Twardocha. Autor miał okazję udowodnić to w „Epifaniach wikarego Trzaski„. Tam ograniczył się do śląskiej gwary i niepokojącej wizji tajemniczego nawiedzenia. W „Wiecznym Grunwaldzie” wybuchowa mieszanka imaginacji i słowotwórstwa na miarę J.R.R Tolkiena niejednego przyprawią o ból głowy. Przykładem jest przerażająca wizja „Matki Polski”, która niczym królowa rodzicielka w wielkim mrowisku wydaje na świat kolejne zastępy bojowych trutni. Oślizgła biomasa żywcem wyrwana ze świata robaków stawia czoła ultra technicznej brutalnej sile germańskich najeźdźców.  Jest w tym przewrotna analogia do zmagań malowanych ułanów kontra niemieckie czołgi z XX wieku ale i ciężkozbrojnej jazdy rycerstwa z ciżbą uzbrojoną w drągi z wieku XV.

 

 

Unicestwienie – Jeff Vandermeer

Tam,‍ gdzie spoczywają dławiące owoce, które pochodzą z ręki grzesznika, przyniosę nasiona śmierci,

by dzielić się nimi z robactwem, co gromadzi się w ciemności i otacza świat mocą swego życia,

gdy ze słabo oświetlonych korytarzy innych miejsc powstaje coś,

co nigdy się nie skuli przez niecierpliwość nielicznych wciąż niewidzących ani niewidzianych…

Powstanie tajemniczej strefy X nie od razu zostało odnotowane. To co utworzyło się na pustym wybrzeżu z czasem zaczęto traktować jako przestrzeń, do której wstęp mogą mieć nieliczni. Przez trzydzieści lat jedenaście misji próbowało zdefiniować czym jest strefa. Pierwsze dwie opisały je wyłącznie jako rezerwat dzikiej przyrody, następne donosiły o anomaliach na wielu poziomach ludzkiej percepcji. Wiadomo tylko, że strefa oddziałuje na ludzkie umysły i wpływa na każdego, kto przekroczy granicę.

Kolejne wyprawy kończyły się fiaskiem, ale organizująca je enigmatyczna firma „Southern Reach” nie ujawniła szczegółów. Niespodziewanie, kilku członków wyprawy numer 11 wróciło do domu nie pamiętając jak udało się im tego dokonać.

Dwunasty zespół wysyłany do strefy X stanowią same kobiety. Psycholożka, biolożka, geodetka i antropolożka poddane hipnozie przechodzą granicę zwyczajnego świata. Na miejscu znajdują artefakt, którego nie uwzględniła żadna z poprzedzających ekspedycji. Dla większości to tunel wiodący wgłąb ziemi. Biolożka nazywa konstrukcję „wieżą”. Ekspedycja wgłąb okaże się pierwszym krokiem w zatracenie. Spotkanie z nieznanym konsekwentnie niszczy ludzi – począwszy od zaufania do współuczestników po własną tożsamość i postrzeganie rzeczywistości.

„Unicestwienie” majstruje przy umyśle człowieka w sposób jaki robili to mistrzowie S-F, bracia Strugaccy i Stanisław Lem. Zmagania bohaterki z kolejnymi odkryciami ma wspólny mianownik z przeżyciami bohatera „Solaris”. W swojej przerażającej wizji inności Jeff Vandermeer poszedł dalej niż Lem – Kris Kelvin w „Solaris” zmagał się z nieodgadnioną inteligencją oceanu. W „Unicestwieniu” obcy nie ma żadnej definicji zrozumiałej dla ludzkiego umysłu.

„Unicestwienie” to pierwsza z trzech powieści Vandermeera o strefie X. W 2018 roku sfilmowana przez Alexa Garlanda dla Netflix.

 

 

Epifania Wikarego Trzaski – Szczepan Twardoch

Epifania – z greckiego epifaneia – objawienie się, ukazanie – Objawienie Pańskie.

Ksiądz Jan Trzaska dostaje fuchę wikarego w małym śląskim miasteczku. Wikary to pomocnik proboszcza, co w warunkach wiejskich oznacza nudną robotę i wieczne wysłuchiwanie starego dziada w randze szefa lokalnej jednostki Pana Boga. Życie młodego księdza jest monotonne jak ślunska kuchnia. Do czasu, gdy z szafy wikarego wyłazi dwóch gości. Jeden z nich to Michał, Archanioł. Jego długowłosy kumpel przedstawia się jako Jezus. Ten Jezus.

Zresztą, uczyli przecież księdza w tym seminarium o paruzji, nie? No to ma ksiądz paruzję, przyszedłem ponownie na ziemię. I co? Chociaż nie, w zasadzie, na razie to zwykła prywatna epifania, paruzja będzie, jak się objawię wszystkim.

Po wygłoszeniu zdumiewającej proklamacji goście udają się na spoczynek do szafy ubraniowej a obdarzony darami ksiądz Trzaska rusza nawracać naród.  Na Śląsk zjeżdżają tłumy dziennikarzy i pielgrzymki wiernych błagających o błogosławieństwo cudotwórcy.

Historia Jana Trzaski jest przewrotna. Po objawieniu powieść toczy się torami wariackiego spotkania z Jezusem balansując na granicy komedii i gagów o Synu Bożym w epoce elektroniki i umysłu. Ksiądz Jan uzdrawia dając Świadectwo a w głębi duszy wie, że ma do wypełnienia nową misję. Inteligent w sutannie zaczyna czuć, że coś tu jednak nie gra. Z rozdziału na rozdział robi się coraz mniej do śmiechu. Zamęt robi historia „Czarnego Dziadka”, sama w sobie mająca formę mikro opowiadania oderwanego od głównego wątku, a jednak przedziwnie się z nim łącząca.

Całość okraszona śląską gwarą przenosi czytelnika w świat familioków i niedzielnej rolady.

O kondycji współczesnej wiary i instytucji Kościoła napisano tomy, a jednak autor drąży temat bez litości i obaw o świętokradztwo. Pozostając w sferze opowieści o facecie nawiedzonym przez Zbawiciela 2.0 i będąc nie do końca poważnym Twardoch prowokuje do myślenia.

 

 

 

 

Altered Carbon – Season 02

30 lat po wydarzeniach w Bay City Takashi Covacs wraca do życia, czyli dostaje nową „powłokę”.

Jeden z „Matów”, elity na planecie Harlana aktywuje stos Covacsa w nowej, bojowej powłoce. Upgrade’owany bohater ma ochronić swojego mocodawcę przed niezidentyfikowanym zabójcą. Ten ostatni okaże się dawną miłością Kovacsa, Quellcrist Falconer. Ale czy powłoką Quell rzeczywiście posługuje się ona sama? W tym świecie nic nie jest pewne. Podobieństwo fizyczne nie znaczy nic. Człowiek „zgrany” do krystalicznej „powłoki” może być zwirtualizowany, sklonowany a nawet zgrany w kilku kopiach niczym banalny komputerowy backup.

W pierwszym sezonie „Altered Carbon” mnogość technologii i cyberpunkowych idei komplikował akcję, ale był kwintesencją serialu. Możliwości jakie niesie za sobą wizja człowieka sprowadzonego do postaci cyfrowego zapisu prowadziły do zaskakujących zwrotów akcji. Twórcy sezonu drugiego zawęzili miejsce do jednej planety i uporządkowali wątki. Serial zyskał klarowniejszą historię, skupiając się na relacjach Covacs – Falconer. Słowem ze skomplikowanej cyberpunkowej opowieści stał się filmem akcji z wyraźnie poprowadzoną linią romansu.

Oryginalna opowieść o Takashim Kovacsu autorstwa Richarda Morgana to trylogia. Twórcy serialu mocno odeszli od oryginału. Czy wystarczy im inwencji na kolejny sezon? Teoretycznie „sky is the limit” a sam pomysł bardzo plastyczny.

 

 

Małe kobietki

Luisa May Alcott napisała „Małe Kobietki” na zlecenie swojego wydawcy. Wydana w 1868 roku „powieść dla dziewcząt” cieszy się niespotykaną popularnością wśród reżyserów. Uhonorowana Oscarem za kostiumy ekranizacja Grety Gerwig to już- uwaga! – dziesiąta wersja, wliczając w to dwa seriale anime.

Co powoduje o niegasnącej atrakcyjności stetryczałej noweli z czasów wojny secesyjnej? Załatwia to ujmująca historia, którą daje się ubrać w uniwersalne wartości niezależnie od czasów, w których w chodzi na ekrany. Taka miła, mało stresująca opowieść o ciężkim losie szlachetnych istot, z uspokajającym hasłem w tle  „Wszystko będzie dobrze”. XD

Pan March wyrusza na front pozostawiając dom pełen kobiet – żonę (Laura Dern) i cztery córki. Dziewczęta są jak cztery muzy – każda ma własne zainteresowania i okazuje się w tej dziedzinie talentem. Jo rozsmakowuje się w pisarstwie, Meg marzy o aktorstwie, Amy kształci talenty malarskie a najmłodsza Beth okazuje się utalentowaną pianistką. W świat dziewczęcych zabaw powoli wkrada się dorosłe życie i pierwsze troski zapowiadając rychły koniec dzieciństwa.

Utalentowana i doceniana przez krytyków Greta Gerwig pozostaje przy oryginale, nie przebierając „małych kobietek” w stroje kosmitów z XXXI wieku. Galaktyka bohaterek to wciąż świat kobiet, delikatnie przetkany męskimi postaciami szlachetnego sąsiada i młodego kumpla do harców (Timothee Chalamet). Reżyserka manipuluje znaczeniami w subtelny sposób, przez co opowieść nie układa się w bajkę o dobrej i złej siostrze. Czasami troszkę popłaczemy, ale „wszystko będzie dobrze” 😀

 

 

Better Call Saul – Season 05

Obserwując instagramowy profil Boba Odenkirka (filmowy Jimmy / Saul) nie trudno było wpaść w gorączkę oczekiwania na najnowszy sezon „BCS”. Kolejne zdjęcia z planu uchylały rąbka tajemnicy historii, którą twórcy przedstawią w „piątce”. A zapowiadało się ciekawie.

Sezon czwarty pożegnał widzów nowym wcieleniem Jimmy’ego jako niezależnego adwokata potrzebujących – Saula Goodmana. Kolejny „genialny” projekt Jimmy’ego doprowadza Kim do rozpaczy. Ona sama zmaga się z decyzją opuszczenia kancelarii i klienta „Mesa Verde”. Jimmy/Saul rozkręca własne usługi prawne dla typów spod ciemnej gwiazdy, z których najdziwniejszym klientem okaże się meksykański kartel. Ze swoimi żywiołami zmaga się Nacho Varga, średniego szczebla „pracownik” rodziny Salamanca.

Ten sezon jest zdecydowanie za krótki! 🙂

 

Krótka historia Opium – Thomas Dormandy

Od prehistorycznych upraw w Persji po afgańskie uprawy wspierające współczesny terroryzm, historia opium nie jest taka krótka, jak przewrotnie wskazuje tytuł książki Thomasa Dormandy.
Ludzkość pożąda cudownego soku z główek maku lekarskiego od tysięcy lat. Najstarszy narkotyk świata zaczynał karierę w postaci naturalnej. Dociekliwość i inwencja człowieka szybko przerobiła lepką brązową maź w poręczną nalewkę o niewinnej nazwie „laudanum”. Oszałamiająca kariera opium w Europie i Ameryce napędziła produkcję narkotyku w Indiach Brytyjskich a przy okazji stworzyła niejedną fortunę w Zjednoczonym Królestwie.

Absurdalnie do popularyzacji opium przyczyniła się herbata. To od wielkiej namiętności Anglików do ich „narodowego” naparu zrodziła się potrzeba handlu z Chinami i wynikłe z tego dwie wojny „opiumowe”. Anglicy dostali swoją herbatę a pokonane militarnie Chiny stały się największym konsumentem narkotyku na świecie, w krótkim czasie stając się też najbardziej zdegenerowanym państwem pełnym apatycznych, upadłych heroinistów.

W 1804 roku niemiecki farmaceuta wyodrębnił z opium alkaloid, który stał się kolejnym lekarstwem na wszelkie dolegliwości XIX wieku – morfinę. W 1874 roku, podczas eksperymentów z morfiną angielski chemik zsyntetyzował substancję 3-5 krotnie mocniejszą. Eksperymentem z Londynu zainteresował się pracownik niemieckiego koncernu Bayer, wynalazca aspiryny.

W 1897 roku laboratorium Bayera po raz pierwszy „ugotowano” substancję, którą twórcy zgodnie z wywoływanym stanem euforii nazwali heroiną. Wprowadzając „lek” do powszechnego użycia koncern Bayer zachwalał swój środek jako nieuzależniający, za to doskonały do leczenia schorzeń. Świat wciąż zmagał się z gruźlicą i wieloma chorobami, na które wciąż brakowało skutecznego antidotum. Nowe lekarstwo Bayera wydawało się kolejnym przełomem w medycynie.

Minęło wiele lat zanim dostrzeżono mroczną stronę „medykamentu”. Do tego czasu sprzedano tony białego proszku w postaci syropów, tabletek czy eliksirów. Lata dwudzieste przyniosły pierwsze zakazy prawne i powszechną świadomość, że heroina nie jest cudownym lekiem, tak jak bezkarne nie było używanie morfiny a wcześniej laudanum.

„Heroina wraca w wielkim stylu” zachwycał się jeden z bohaterów „Pulp Fiction”. Minęło kolejne sto lat, w których sok z makówek wciąż cieszy się powodzeniem. W najnowszym wydaniu produkcją „czarnej smoły” zajęły się meksykańskie kartele, znajdując ogromny rynek zbytu w najbogatszym kraju świata, Ameryce.

Krótka historia opium pisze się dalej.

 

 

Włosi – John Hooper

Gdyby Włochy miały pępek, byłby nim plac Wenecki w Rzymie. Po jednej stronie wznosi się
tam okazała budowla. Cudzoziemcy znają ją jako pomnik Wiktora Emanuela II,
w rzeczywistości jednak nosi ona nazwę Ołtarz Ojczyzny (Altare della Patria).

***

W całych Włoszech znajdziemy także miejsca, o których nie słyszał prawie żaden turysta —
miasteczka takie jak Trani, Macerata, Vercelli czy Cosenza, gdzie jest więcej zabytków
niż na całym terytorium niektórych stanów Ameryki Północnej.

***

To właśnie takie Włochy musiał mieć na myśli Mussolini, kiedy siedząc w gabinecie przylegającym do słynnego balkonu, odpowiadał na pytanie pewnego Niemca, czy trudno jest rządzić Włochami. „Zupełnie nie” — odparł. „To po prostu całkowicie bezcelowe”.

 

Na mapie świata nie brakuje miejsc, które chciałby zobaczyć każdy, ale powszechnie wiadomo, że „wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”. Zapytany o Italię prawie każdy wymieni jednym tchem znane włoskie marki, kawę, Colloseum i oczywiście Watykan. Książka Johna Hoopera poszerza włoski horyzont do granic nieznanych Italofilom – od czasów, gdy Rzym utożsamiano z papiestwem po współczesność, korzeniami wciąż tkwiącą w przeszłości.

Jeszcze w 1973 roku w Neapolu wybuchła epidemia cholery — choroby, której przyczyną są
złe warunki sanitarne i która jest charakterystyczna dla krajów Trzeciego Świata

***

W 1555 roku papież Paweł IV stworzył kolejne getto, tym razem w Rzymie, nakazał Żydom
noszenie opasek umożliwiających identyfikację i zmuszał ich do nieodpłatnej pracy przy
budowie umocnień.

John Hooper, stały korespondent „The Economist” z Rzymu od lat obserwuje Włochów i zdaje się nieźle ich rozumieć. W swojej książce z 2015 roku nie tylko opisuje miejsca nieoczywiste i mało znane włoskie zwyczaje, ale wnika w głąb włoskiego umysłu. Podział na „fessi” i „furbi”, historia nieistniejącego Terzo Corpo designato d’Armata, dlaczego w Rzymie na księży woła się „bacherozzi” (karaluchy, robale) i co to jest „garbo”* i „sprezzatura”.

Badanie opublikowane przez Istat w 2007 roku wykazało, że czystym językiem włoskim na co
dzień posługuje się 46 procent osób.

„Włosi” to kopalnia wiedzy o mieszkańcach Półwyspu Apenińskiego – książka równie smakowita jak espresso corto w barze przy Piazza Navona 🙂

 

 

 

* Pierwsze to garbo, które w słownikach tłumaczy się jako delikatność lub uprzejmość, choć nie wyczerpuje to jego znaczenia. Z pewnością osoba obdarzona garbo zachowuje się elegancko, ale garbo to również właściwość niezbędna każdemu, kto decyduje we Włoszech o jakiejkolwiek sprawie. Jest to cecha potrzebna, jeśli ktoś woli mieć wszystkie drzwi otwarte, a przy tym nie chce wyjść na niezdecydowanego;

** Innym typowo włoskim słowem jest sprezzatura. Po raz pierwszy użył go Baldassare Castiglione w swoim „Dworzaninie”.

Od renesansowych dworzan oczekiwano elokwencji, logicznego rozumowania, wszechstronnej wiedzy, ale również tężyzny fizycznej i umiejętności typowych dla żołnierza. Sprezzatura to odpowiedź na pytanie, w jaki sposób zaprezentować to wszystko światu z wystudiowaną beztroską, zupełnie jakby przychodziło naturalnie, chociaż w istocie jest efektem długich nocy spędzonych na czytaniu przy świecy i wyczerpujących dni wypełnionych ćwiczeniem sztuki władania bronią.